Choroba alkoholowa to ciężkie schorzenie, które polega na psychosomatycznym przymusie spożywania napojów alkoholowych. Alkoholik nie ma kontroli nad spożywanymi ilościami alkoholu, traci całkowitą kontrolę nad swoim życiem. Dlatego tak ważne jest podjęcie leczenia uzależnienia, gdyż w tym przypadku może dojść do utraty zdrowia, a nawet życia. Alkoholicy najczęściej tracą również kontakty z najbliższymi, pracę, majątek oraz stają się całkowicie wykluczeni z życia społecznego.
Szacuje się, że obecnie w Polsce aż 16% społeczeństwa nadużywa alkoholu, co może przerodzić się w uzależnienie.
Co warto wiedzieć o nawrotach? Jakie są przyczyny nawrotów?
Przyczyny nawrotów choroby mogą być przeróżne, a opisanie ich wszystkich zajęłoby zapewne gruby i obszerny tom. Warto jednak zgłębić jeden z najbardziej powszechnych modeli nawrotów, czyli tak zwane nawroty poznawczo-behawioralne. Krótko ujmując, aby doszło do nawrotu choroby, musi wystąpić szereg czynników, do których zaliczamy między innymi: czynniki tła, poczucie własnej skuteczności, sytuacje wysokiego ryzyka oraz oczekiwania względem picia.
Poznawczo – behawioralny model nawrotów
Czynniki tła to sytuacje, które sprzyjają znalezieniu się w sytuacji wysokiego ryzyka, oraz w której osoba uzależniona nie potrafi sobie poradzić. Są to przede wszystkim niezadowolenie z prowadzonego obecnie życia, czyli na przykład brak zadowolenia z życia w trzeźwości, ale również pozornie niewinne wybory, których dokonuje. Niewinne rozstrzygnięcia to na przykład kupienie oraz trzymanie alkoholu w domu na wszelki wypadek czy częste kontakty z osobami pijącymi alkohol, ale również nalewanie innym alkoholu czy robienie im drinków.
Strategia zaradcza w zachowaniu abstynencji
W przypadku pojawienia się sytuacji ryzyka, bardzo ważne jest to, w jaki sposób osoba uzależniona będzie potrafiła sobie z nią poradzić. Takie sytuacje zazwyczaj pojawiają się nagle i niezapowiedzianie, dlatego należy już wcześniej wykształcić w sobie różnego rodzaju strategie zaradczych, które pomogą przetrwać te trudne dla abstynencji próby.
Jeżeli osobie uzależnionej uda się przetrwać sytuację ryzyka, wówczas jego samoocena wzrasta i wzmacnia jego poczucie własnej wartości. Nieumiejętność poradzenia sobie z sytuacją może doprowadzić do nawrotu, łącznie z tym, że alkoholik potraktuje alkohol jak wyjście z sytuacji („alkohol mnie uspokoi, poczuję się po nim lepiej i pewniej”).
Nawrót choroby alkoholowej
Gdy dojdzie do złamania się i alkoholik spożyje nawet niewielką ilość alkoholu, pojawia się nowy czynnik, który może okazać się początkiem nawrotu. Trzeźwy alkoholik wie, że nie powinien spożywać żadnej ilości napoju wyskokowego, dlatego gdy to zrobi, zaczyna przeżywać wewnętrzny konflikt. Równocześnie odczuwa wyrzuty sumienia i towarzyszy mu poczucie winy, jednak mogą pojawić się również u niego głód alkoholowy oraz zadowolenie z napicia się ulubionego trunku. Wówczas może dojść do efektu złamania abstynencji, który z kolei doprowadzi do pełnego nawrotu choroby. Nadmierne reakcje najbliższych również nie pomagają, gdyż traktowanie jednorazowego złamania abstynencji potraktowane przez rodzinę jako pełen nawrót, może wywołać u alkoholika poczucie, że i tak już wszystko zostało stracone, więc czemu nie powrócić do picia.
Jakie sytuacje można uznać za sytuacje wysokiego ryzyka?
Warto wiedzieć, że choroba alkoholowa przebiega nieco inaczej u każdego alkoholika, zatem u każdego z nich inna sytuacja może okazać się tą wysokiego ryzyka. Jednak uczeni wyodrębnili osiem sytuacji, w których najczęściej dochodziło do nawrotów choroby, a są to:
- Konflikty i kłótnie na przykład w małżeńskie, problemy ze współpracownikami czy konfliktowa sytuacja w rodzinie.
- Doświadczanie nieprzyjemnych uczuć i emocji, w tym smutku, lęki, złości, poczucia winy, a nawet nudy i poczucia samotności. Przeżywanie tych emocji może mieć związek z przeżywaniem nadchodzących sytuacji czy odczuć w stosunku do swojej sytuacji życiowej.
- Doświadczanie przyjemnych sytuacji i wydarzeń, które wbrew pozorom mogą doprowadzić do napicia się. Mówimy tu na przykład o awansie w pracy, narodzinach długo oczekiwanego dziecka czy na przykład nagłym przypływie dużej gotówki.
- Dolegliwości fizyczne, na przykład silne bóle głowy, bóle brzucha, problemy z zasypianiem.
- Sytuacje towarzyskie, w których znajduje się uzależniony mogą doprowadzić do nawrotu i są to na przykład spotkania z przyjaciółmi czy uroczystości rodzinne, na których jest obecny alkohol.
- Nagłe i niespodziewane pojawienie się głodu alkoholowego, na który chory nie jest przygotowany.
- Podejmowanie prób kontrolowanego picia, które wynika z przekonania, że tym razem być może się uda i choroba nie powróci.
Według informacji przekazywanych przez osoby uzależnione najczęściej dochodziło jednak do nawrotu na skutek nieprzyjemnego zdarzenia życiowego.
Nawrót choroby alkoholowej. Zapobieganie
Dopóki leczenie alkoholowe jest w początkowych etapach, a osoba uzależniona nie ma jeszcze rozwiniętych mechanizmów zaradczych, sprawą priorytetową jest pozostanie w bezwzględnej trzeźwości. Oczywiście, bywa to bardzo trudne i wymaga wiele samokontroli i determinacji ze strony pacjenta. Bardzo przydatne w stałym pozostaniu w abstynencji jest zrozumienie swojego uzależnienia, powodów, przez które ono powstało. Również odnalezienie pozytywnych aspektów swojego nowego poniekąd życia to bardzo ważny element terapii. Nadanie swojemu życiu nowego sensu, odnalezienie w nim barw, których do tej pory uzależniony nie dostrzegał, to kolejny element wspomagający pozostanie w trzeźwości.
Unikanie sytuacji, w których może dojść do wystąpienia nawrotu picia to kolejna z metod zapobiegawczych, zwłaszcza w przypadkach, gdy alkoholik nie ma chwilowo zaufania do samego siebie.
Programy do walki z nawrotami
W pozostaniu w trzeźwości może pomóc wypróbowanie znanych w środowisku uzależnień od alkoholu programów – HALT oraz 24 godzin. Pierwszy z nich zawdzięcza swoją nazwę pierwszym literom następujących słów: hungry, angry, lonely oraz tired, czyli tłumacząc na polski – głodny, zagniewany, samotny i zmęczony. Głównym jego celem jest niedoprowadzanie do sytuacji, w których trzeźwy alkoholik poczuje którekolwiek z tych uczuć, które mogą łatwo wpędzić go w nawrót. Drugi z programów zakłada życie obecnymi wydarzeniami i nierozpamiętywanie przeszłości oraz stawianie sobie celów na najbliższe 24 godziny (czyli na przykład „nie wiem co będzie się działo za pół roku, jednak jutro na pewno pozostanę trzeźwy”).
Plan na wypadek nawrotu
Kolejną pomocą może okazać się stworzenie planu na wypadek nawrotu choroby. Taki plan powinien zawierać najbardziej pomocne zachowania dla alkoholika, które pozwolą mu uniknąć pełnego powrotu do uzależnienia. Może to być na przykład niezwłoczne skontaktowanie się ze swoim terapeutą, usunięcie alkoholu z miejsca, w którym się obecnie znajduje czy jak najszybsze udanie się na spotkanie AA czy inną grupę wsparcia.
W zapobieganiu nawrotu chodzi głównie o to, by po złamaniu abstynencji zareagować możliwie jak najszybciej i najskuteczniej, aby uniknąć pełnego powrotu choroby alkoholowej. Jednorazowy incydent nie musi oznaczać powrotu do trwałego picia oraz utraty kontroli nad życiem, a skuteczne zapobieganie pozwoli na szybki powrót na ścieżkę trzeźwości.