Alkoholizm a uzależnienia behawioralne

Choroba alkoholowa coraz częściej pojawia się razem z uzależnianiami behawioralnymi. Stwierdza się wśród Pacjentów poddających się psychoterapii, którzy uzależnieni są od alkoholu np.: uzależnienie od Internetu, pornografii, czy też hazardu. Zdarzają się również sytuacje, kiedy dana osoba wykazuje te zachowania w taki sposób, który może wkrótce skutkować silnym rozwinięciem uzależnienia, mimo, iż na ten moment może ono nie występować.

Jakie uzależnienia behawioralne najczęściej współwystępują z alkoholizmem?

Choroba alkoholowa zazwyczaj współistnieje razem z uzależnieniem od Internetu lub pornografii. Często zachowania te na ten moment nie spełniają ustalonych kryteriów świadczących o uzależnieniu, jednak Pacjenci swoje zachowania opisują w sposób świadczący o ich szkodliwości oraz korzystania z nich w nadmierny sposób. W momencie braku weryfikacji tych zachowań, ich częstotliwości oraz nasilenia pojawia się dodatkowe uzależnienie. Tym samym alkoholizm rozpatrywany jest jako dodatkowy czynniki powodujący podejmowanie innych zachowań, które są ryzykowne. Dzieje się tak, ponieważ alkohol pozbawia daną osobę wszelkich hamulców – taka osoba traci kontrolę nad sobą, zaczyna czuć się swobodniej nawet w nieadekwatny do sytuacji sposób, ma większą skłonność do zachowań ryzykownych. Co ciekawe, znane są przypadki Pacjentów, którzy opisywali swoje zamiłowanie do hazardu, pojawiające się jedynie pod wpływem napojów procentowych. Oczywiście od hazardu, Internetu, pornografii i innych tego typu zjawisk można uzależnić się bez choroby alkoholowej jako współistniejącej. Ważne jest, aby zdiagnozować konkretną funkcję konsumpcji napojów alkoholowych oraz innych zachowań. Jeżeli dana czynność staje się dla danej osoby jedynym znanym i stosowanym sposobem na stanów emocjonalnych, ryzyko wystąpienia wszelkich uzależnień wzrasta.

Cechy lub sytuacje życiowe, najczęściej popychające ludzi w kierunku uzależnień

Czynniki w największym stopniu sprzyjające rozwojowi uzależnieniom to:

• Niska samoocena oraz niskie poczucie wartości,
• Brak kontrolowania swoich emocji i potrzeb, w tym nieumiejętność zarządzania nimi,
• Brak odpowiednich umiejętności komunikowania się z innymi osobami, w tym słabo rozwinięta umiejętność budowania i utrzymywania danej relacji,
• Negatywne wzorce spędzania czasu, które połączone jest ze wzorcem spożywania alkoholu,
• Trudne doświadczenia ze środowiska pierwotnego w czasie dzieciństwa, np. kwestie dotyczące uzależnienia rodziców, obcowanie z przemocą, przewlekła choroba jednego z rodziców, porzucenie, a także brak wystarczająco silnej więzi i bliskiej relacji z rodzicami w okresie dzieciństwa i dorastania (brak wsparcia emocjonalnego, brak zainteresowania, brak poczucia bezpieczeństwa, brak akceptacji i zainteresowania dzieckiem).

Ostatni punkt jest dość istotny, ponieważ pokazuje jakie deficyty oraz zaburzenia z okresu dzieciństwa warunkuje pojawienie się uzależnienia po latach. Wzorce zachowań z jakim dziecko przebywa wpływa w późniejszym okresie bezpośrednio na jego sposób regulacji emocji. Dodatkowo jeżeli w późniejszym czasie dany człowiek, już jako osoba dorosła, spotka się z trudnymi sytuacjami, takimi jak np. utrata pracy, śmierć kogoś bliskiego, poważną chorobę, trudności ekonomiczno-materialne, brak zrozumienia ze strony partnera, albo inne zdarzenia, które mogą być związane z np. pandemią, może pojawić się niekorzystny sposób radzenia sobie z sytuacjami trudnymi. Osoba ze środowiska dysfunkcyjnego, mimo, iż teoretycznie dorosła i świadoma konsekwencji swoich czynów może próbować rozwiązać swoje problemy poprzez sięganie po substancje lub zachowania, które powszechnie uznawane są za szkodliwe. W efekcie, z upływem czasu, dane czynniki mogą się nasilać i prowadzić do rozwoju uzależnienia.

Jakie znaczenie ma płeć jeśli chodzi o uzależnienia?

Czynniki warunkujące wystąpienie uzależnienia można podzielić na biologiczne oraz społeczne, a także kulturowe. Na przykładzie polskiego społeczeństwa można stwierdzić, że wśród Polaków istnieje zwiększona tolerancja i przyzwolenie na spożywanie alkoholu, gry hazardowe, a nawet większe przyzwolenie na zachowania seksualne mężczyzn. Jeśli chodzi o kobiety, to stawiane są im większe wymagania, wpajając małym dziewczynkom, że nie wszystko co robią chłopcy im wypada. Dodatkowo kobiety mają narzucone określone role społeczne, takie jak matka, pracownica, przy czym są znacznie bardziej surowo oceniane. Tym samym uzależnienie wśród mężczyzn, a kobiet różni się od siebie. Kobieta jest bardziej narażona na ostracyzm społeczny, wykluczenie i wstyd. Tym samym dochodzi u nich do obsesyjnego kontrolowania siebie, ukrywając własne słabości często boją się prosić o pomoc. Szacuje się, że wśród wszystkich osób uczęszczających na terapię uzależnień aż 4/5 ogółu Pacjentów to mężczyźni, przy czym odsetek uzależnionych Polek wynosi od 35 do 40 %.

Między kobietą, a mężczyzną istnieją różnice we skłonnościach do popadania w konkretne uzależnienia. U kobiet istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia kompulsywnych zakupów. Szacuje się, że około 5% wszystkich Polaków wykazuje problem zakupoholizmu, z czego 80% tej ilości stanowią kobiety.

Jak wygląda terapia osób, które mają współistniejące uzależnienia?

Leczenie jednego uzależnienia niewiele różni się od leczenia współistniejących uzależnień. Terapia rozpoczyna się diagnozą. Pacjent jest wtedy pod opieką psychiatry. Jeśli wystąpi taka potrzeba, proponowana jest regularna psychoterapia indywidualna. Następnym krokiem jest psychoterapia grupowa, która stanowi uzupełnienie indywidualnych spotkań. Pacjent uzyskuje wsparcie, dostrzega podobne problemy wśród innych ludzi. Tym samym ma możliwość wymiany doświadczeń oraz zaczerpnięcia rad, na bazie których może uczyć się zdrowych, nowych nawyków. Dodatkowo warto rozważyć uczestnictwo w grupach samopomocowych, takich jak Anonimowi Alkoholicy, Anonimowi Hazardziści, itp.

Sam przebieg psychoterapii różni się od siebie w zależności od nurtu pracy psychoterapeuty. Jednym z nich jest BSFT, czyli Terapia Krótkoterminowa Skoncentrowana na Rozwiązaniu. Polega ona na wykorzystywaniu motywacji Pacjenta do pozytywnych zmian, koncentrując się na wszelkich sukcesach danej osoby. Tym samym uczestnik terapii wzmacniany jest pozytywnie, a sam BSTF wpływa na wypracowanie nowych, zdrowych nawyków funkcjonowania, dostarcza narzędzi i sposobów na radzenie sobie. Często pierwsze rezultaty widoczne są po pierwszej sesji.

Sam wybór podejścia terapeutycznego nie jest aż tak bardzo istotny. Ważne jest korzystanie z wiedzy o uzależnieniach. Każda forma terapii jest skuteczna, o ile jest dostosowana indywidualnie do danej osoby. Warunkiem jest jednak zbudowanie dobrej relacji terapeutycznej, opartej na wzajemnym zaufaniu i szacunku, co daje poczucie bezpieczeństwa i zrozumienia.

Czym się różni terapia uzależnienia od substancji od leczenia uzależnienia od czynności?

W kwestii uzależnień behawioralnych, człowiek uzależniony jest od konkretnych zachowań. Terapia w tym przypadku ma na celu wprowadzenie zmian umożliwiających korzystanie z tych zachowań w sposób zdrowy, przy czym wyjątkiem jest hazard.

W przypadku uzależnienia od substancji podstawą jest zachowanie abstynencji. W przypadku alkoholu coraz więcej mówi się o terapiach redukowania szkód oraz o programach kontrolowanego picia – jest to związane z tym, iż zachowanie trzeźwości jest trudne, a chcąc dotrzeć do większej ilości osób z chorobą alkoholową, modyfikuje się metody terapii tak, aby w łagodny sposób wprowadzać zmiany.

Psychoterapia daje możliwość wytworzenia nowych, zdrowych nawyków. Jeżeli dana osoba jest w dobrej formie psychofizycznej, ryzyko powrotu do starych przyzwyczajeń maleje.